Τω Γουλιέλμω Μύλλερ ευγνωμονών...

Φέτος συμπληρώνονται 180 χρόνια από το θάνατο του Γερμανού ποιητή Γουλιέλμου Μύλλερ. Ψέματα! Τίποτα δε συμπληρώνεται φέτος. Και κανείς δε θυμάται τίποτα. Γιατί όλοι μας πια -και περισσότερο εμείς οι Νεοέλληνες- τους ποιητές τους αγνοούμε. Πάλι καλά. Σε άλλους, πιο δίσεκτους, καιρούς, «είθισται να δολοφονούν τους ποιητάς»!

.

Ποιος είναι ο Γ.Μύλλερ; Γιατί θα έπρεπε να εορτάζεται κάποια επέτειός του; Γιατί, τέλος πάντων, ο κόσμος θα έπρεπε να τον θυμάται; Όσοι γνωρίζουν τον Σούμπερτ, ακούν και αγαπούν τα εξαίσια τραγούδια που δώρισε στον πολιτισμό, δεν κάνουν αυτή την ερώτηση. Αυτοί ασφαλώς γνωρίζουν το Χειμωνιάτικο Ταξίδι ή την Ωραία Μυλωνού. Σήμερα ειδικά, μια κρύα μέρα του Νοέμβρη μ' ένα βασανιστικό ψιλόβροχο να λασπώνει τον κόσμο, τα φημισμένα Lieder του Φραντς Σούμπερτ πάνω στον κύκλο ποιημάτων με τίτλο «Το Χειμωνιάτικο Ταξίδι» του Γ.Μύλλερ φαίνονται σαν να αποτελούν πυξίδα για κάθε ταξίδι σ' όλους τους χειμώνες των ανθρώπων, στους χειμώνες της ζωής και της σκέψης, του συναισθήματος και των ιδεών.

.
Ο Γ.Μ. γεννήθηκε στο Ντέσσαου στις 7 Οκτωβρίου 1794. Μην περιμένετε να σας πως, όμως, λεπτομέρειες από τη ζωή του. Αυτές εύκολα μπορείτε να τις αναζητήσετε και να τις βρείτε σε οποιαδήποτε καλή εγκυκλοπαίδεια (καλή, γιατί δεν είναι σίγουρο ότι μια μέτρια θα τον έχει περιλάβει ανάμεσα στα λήμματά της). Δε θα σας πω ούτε για τα ποιήματα που του μελοποίησε ο Σούμπερτ, αν και σχεδόν υποκύπτω στον πειρασμό ν' αρχίσω να μεταφράζω «Το γέρικο κεφάλι» που παίζει το πικάπ αυτή τη στιγμή: (Η πάχνη μού πασπάλισε / με λάμψη τα μαλλιά μου / που πίστεψα πως γέρασα / και χάρηκ' η καρδιά μου. / Μετά από λίγο έλιωσε / και ξαναγίναν μαύρα, / αχ, τρέμω για τα νιάτα μου / που πάλι τα ξανάβρα...).
Θα σας μιλήσω για τον Έλληνα Γουλιέλμο Μύλλερ. Αυτόν που ξεκίνησε συνοδός τού αρχαιολάτρη βαρόνου φον Ζακ το 1817 για ένα ταξίδι στην Ελλάδα και στην εγγύς Ανατολή, ταξίδι που ποτέ δεν έφτασε στο τέλος του, μια και η χολέρα, που είχε ενσκήψει στην Κωνσταντινούπολη εκείνη την εποχή, τους εμπόδισε από την Ιταλία να περάσουν στα μέρη τα δικά μας. Στον πρώτο τους σταθμό, όμως, στη Βιέννη, ο Μύλλερ γνώρισε πολλές προσωπικότητες της ελληνικής παροικίας με τις οποίες συνδέθηκε φιλικά και πληροφορήθηκε για τη ζωή της σύγχρονης Ελλάδας. Τα δεινά του Γένους τού τα εξέθεσαν ο Άνθιμος Γαζής, ο Θεόκλητος Φαρμακίδης, ο Γεώργιος Κοκκινάκης και άλλοι πολλοί. Αυτοί του ενέπνευσαν το πάθος που τον κατείχε για την Ελλάδα στο υπόλοιπο της λιγοστής ζωής του, αυτοί του έμαθαν τα ελληνικά, αυτοί του δίδαξαν τα δημοτικά μας τραγούδια. Κι ο αγνός Γερμανός έγινε Φιλέλληνας. Λάθος! Έγινε Έλληνας, μια και το να είναι κανείς Έλληνας δεν είναι ζήτημα καταγωγής, αλλά αγωγής (κάποιος άλλος σπουδαίος αρχαίος Έλληνας το είπε αυτό).
.

Έτσι, αργότερα στο Ντέσσαου εργάστηκε ως καθηγητής της αρχαίας ελληνικής και λατινικής. Και όταν στα 1821 επαναστάτησε το έθνος μας, ο Μύλλερ συγκινημένος πολέμησε κι αυτός με τα όπλα του: δημοσίευσε το πρώτο τεύχος από Τα Τραγούδια των Ελλήνων. Οι τίτλοι των ποιημάτων της συλλογής αυτής (Ο Ιερός Λόχος, Οι Έλληνες προς τους φίλους του αρχαίου παρελθόντος των, Τα πνεύματα των αρχαίων ηρώων την ημέρα της ανάστασης, Τα ερείπια των Αθηνών προς την Αγγλία, Η Ελπίδα της Ελλάδας) δε μαρτυρούν την αγάπη του νεαρού ποιητή προς τον τόπο αυτόν μόνο, αλλά και την προσπάθειά του να βοηθήσει τον αγώνα από το δικό του μετερίζι. Το 1822 κυκλοφορήθηκε το δεύτερο τεύχος των τραγουδιών του με την Υψηλή Πύλη, τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και το ωραιότερο ποίημα της συλλογής, τον Μικρό Υδραίο. Η υποδοχή από το κοινό και η απήχηση αυτών των τευχών ώθησε το Μύλλερ να εκδώσει το 1823 στη Λιψία άλλα τρία τεύχη με τίτλο Νέα τραγούδια των Ελλήνων. Σ' αυτά αναφέρεται στην εχθρική στάση της Ευρωπαϊκής διπλωματίας απέναντι στον Ελληνικό αγώνα, αποδεικνύοντας ότι παρέα στην καρδιά έκανε η λογική, ενώ η αισθητική του δε βάδιζε χώρια από την ιστορική του συνείδηση. Γι' αυτό το λόγο, άλλωστε, και μερικά τεύχη από αυτά που εξέδωσε με θέμα του την Ελλάδα και τον αγώνα της απαγορεύτηκαν από τη λογοκρισία της πατρίδας του. Μέσα σ' αυτά έβλεπε η εξουσία την πολιτική του αντίθεση σε πάσης φύσεως προσπάθεια για υποδούλωση και υποταγή του ανθρώπου. Το 1824 εκδίδει το τελευταίο τεύχος της σειράς με τίτλο Νεότερα Τραγούδια των Ελλήνων. Το 1825 εξέδωσε σε δυο τόμους μια εξαιρετική μετάφραση, έμμετρη μάλιστα, των ελληνικών δημοτικών τραγουδιών από το έργο του Κλωντ Φωριέλ. Το 1826 βλέπει το φως μια νέα ποιητική συλλογή: Μικροί ερωτικοί στίχοι από τα νησιά του Αρχιπελάγους. Για μια ακόμη φορά δείχνει πόσο βαθύς γνώστης ήταν της φόρμας των δημοτικών μας τραγουδιών, αλλά και πόσο αγαπούσε την Ελλάδα.
Πέθανε στην πόλη που γεννήθηκε, την 1η Οκτωβρίου του 1827, 33 μόλις χρόνων, από αποπληξία.
Η ελληνική πατρίδα τίμησε τον ποιητή της τελευταία φορά την 1-10-1927, και ενετοίχισε μάλιστα στο σπίτι όπου πέθανε πλάκα από πεντελικό μάρμαρο με δίγλωσση επιγραφή: Γουλιέλμω Μύλλερ τω ποιητή των Ελληνικών ασμάτων, ο ευγνωμονών Ελληνικός λαός.
Στα διακόσια χρόνια από τη γέννησή του περίμενα κάτι ή κάποιον να μας τον θυμίσει. Για να τον μάθουν και άλλοι κι όχι μόνο μέσω των εξαίσιων Lieder του Σούμπερτ, όπως έμμεσα τον γνώρισα εγώ. Κανείς. Περίμενα και στα 180 χρόνια από τη γέννησή του να γίνει κάτι. Τίποτα. Μονάχα αυτό το μικρό σημείωμα. Πάλι καλά!
Τω Γουλιέλμω Μύλλερ απείρως ευγνωμονών, λοιπόν, δια το προς την πατρίδα υψηλόν πάθος του.